Czarnogóra

Położenie Czarnogóry: Czarnogóra leży w Europie Południowej na Wybrzeżu Morza Adriatyckiego. Graniczy z Serbią, Kosowem, Chorwacją, Bośnią i Hercegowiną oraz Albanią.

Pogoda w Czarnogórze, kiedy jechać: Rocznie aż przez 240 dni świeci tu słońce, a sezon kąpieli w morzu trwa aż 180 dni. Lipiec i sierpień to szczyt sezonu. Maj, czerwiec, wrzesień oraz październik idealnie nadają się na zwiedzanie.

Jak dotrzeć do Czarnogóry: Autobusem do Chorwacji, a stamtąd do Czarnogóry. Samochodem najlepiej przez Chorwację albo Bośnię i Hercegowinę. Samolotem z przesiadką, lotniska znajdują się w Tivat i Podgoricy.

Najciekawsze miasta, atrakcje, warto zobaczyć w Czarnogórze: m.in. Kotor (oraz cały fiord kotorski, Perast), Sveti Stefan, Virpazar, Budva, Petrovac, Stary Bar, Herceg Novi, Stary Ulcinj, Cetinje, Park Narodowy Lovćen, Kanion rzeki Tary, Jezioro Piva i tama na Pivie, Jezioro Szkodarské, Wyspa Św.Nikoli, Góry Durmitor.

Warto wiedzieć: Czarnogóra to bardzo młode państwo. Powstało 3 czerwca 2006 roku po odłączeniu się od Serbii. Jest bardzo atrakcyjnym, a przede wszystkim nie do końca odkrytym regionem, gdzie turystyka nie rozwinęła się jeszcze w pełni. Powierzchnia Czarnogóry jest niewielka, można ją porównać do wielkości województwa podkarpackiego. Kraj może się poszczycić całym mnóstwem zabytków, z których wiele znalazło są na Liście Światowego Dziedzictwa Kultury i Przyrody UNESCO.

Ulcinj
Ulcinj to dość duże miasto położone niedaleko granicy z Albanią. Wyraźnie widoczne są wpływy muzułmańskie i nieco orientalny charakter. Na ulicach często słyszy się język albański i nawoływanie muezzina do modlitwy. Około 3 km za miastem rozciąga się najdłuższa piaszczysta plaża Czarnogóry – Velika Plaža.
Na obszarze miasta żyły plemiona iliryjskie. Grecy założyli tam swoją kolonię. W II wieku p.n.e. miasta znalazło się we władaniu imperium rzymskiego i było nazywane wtedy Olcinium. Po rozpadzie cesarstwa władzę nad terenem sprawowało Bizancjum. W VI wieku miasto zostało zbudowane praktycznie od nowa, ponieważ wcześniejsza zabudowa uległa zniszczeniu podczas trzęsienia ziemi w 444 roku. W XIV wieku miasto należało do Księstwa Zety. W 1423 roku Ulcinj został przejęty przez Wenecję. W 1571 roku znalazł się pod panowaniem tureckim i stał się siedzibą piratów albańskich.
Warto pospacerować krętymi uliczkami starego miasta, oddychając jego orientalną atmosferą. Zobaczymy cytadelę, mury obronne z XVI wieku i wieżę Balšića. Znajdziemy liczne pamiątki z czasów weneckich i tureckich. W architekturę miasta wplatają się liczne meczety.
Stara część Ulcinja dzieli się na część górną i dolną. Pośród wąskich i krętych uliczek można odnaleźć liczne zabytki, reprezentujące różne style zaczynając od romańskich po architekturę orientalną. W górnej części warto odwiedzić budynek muzeum, który wcześniej był kościołem, a później został przerobiony na meczet.
Ze starego miasta prowadzą schody na Małą Plażę. Niedaleko znajdują się ruiny meczetu Paszy.
Niedaleko znajduje się Ulcinjska Solana. Za Ulcinjem rozciąga się zjawiskowa Velika Plaža, najdłuższa piaszczysta plaża Czarnogóry, ciągnąca się przez około 12,5 km.

Park Narodowy Szkoderskie Jezioro

Niedaleko od Podgoricy w kierunku wybrzeża znajduję się największe jezioro na Półwyspie Bałkańskim. Szkoderskie Jezioro leży między Czarnogórą i Albanią. Długość zbiornika wodnego wynosi 50 km, a szerokość 14 km. Z tego 1/3 należy do Albanii, a 2/3 do Czarnogóry. Średnia głębokość jeziora to 5-8 m, choć są też „dziury” w dnie, głębokie do 90 m.Przy średnim stanie wody jego lustro znajduje się 6 m n.p.m. Powierzchnia akwenu wynosi około 390 km2, podczas wysokiego stanu wód zwiększa się ona do ponad 530 km2.Na miejscu, na którym znajduje się Jezioro Szkoderskie kiedyś istniała dolina. Ląd obniżał się stopnowo, a powstałe zagłębienie wypełniły rzeki Morača, Cromnica, Crnojevića, Proni Milešit, Proni Sit i Rijola, które wpadają do jeziora. Wody wypływające z akwenu tworzą rzekę Bojanę. Jezioro stanowi naturalny rezerwat przyrodniczy uznany jako jeden z pięciu Parków Narodowych Czarnogóry. W jeziorze żyje 48 gatunków ryb, a nad wodą mieszka i żeruje mnóstwo ptaków m.in. czaple, dzikie kaczki, gęsi, nurki, perkozy, orły i pelikany – w sumie 264 różnych gatunków. Znajduje się tu około 50 wysp, na niektórych z nich zachowały się kilkusetletnie budowle – pozostałości historycznych twierdz i klasztorów.

Klasztory i twierdze na jeziorze i w okolicy:

Beška / żeński klasztor/
Na największej wyspie Szkoderskiego Jeziora, Beška , mniej więcej na wysokości wsi Murići znajduje się klasztor z dwiema cerkwiami. Większa i starsza z nich to świątynia św. Jerzego lub po serbsku crkva sv. Đordja, którą założył władca Zety Đordje II Stratimirović-Balšić. Mniejsza cerkiew jest poświęcona Bogurodzicy (crkva sv.Bogorodice), zbudowana w 1440 r. na polecenie jego żony Jeleny, która chciała być została tutaj pochowana po swojej śmierci. W przeszłości klasztor był jednym z głównych ośrodków prawosławnego piśmiennictwa.

Starčevo
Blisko południowego brzegu jeziora na wyspie Starčevo znajduje się jeden z ważniejszych klasztorów z czasach państwa Zety. W 1377 r. podczas panowania Đordja Balšicia został założony klasztor z jednonawową cerkwią Zaśnięcia Bogurodzicy – crkva Uspenja Bogorodice. Stanowił on ważny ośrodek lokalnego piśmiennictwa – spoczywa tu prekursor drukarstwa Božidar Vuković.W niedawno odrestaurowanym kompleksie pomieszczeń mieszkalnych ponownie słychać głosy mnichów.

Moračnik
Na małej wyspie, dalej na południe znajdują się dobrze zachowane pozostałości klasztoru otoczonego kamiennym fortyfikacjami. Został on założony prawdopodobnie na początku XV wieku. Z dawnych zabudowań najlepiej zachowała się mała cerkiew przykryta owalną kopułą oraz wieża obronna.

Žabljak Crnojevića
Na wzniesieniu, pośród bagien na prawym brzegu rzeki Moračy, znajdują się dobrze zachowane pozostałości twierdzy Žabljak z XV wieku należącej do rodu Crnojeviciów.W czasach świetności stanowiła ona stolicę Zetę – z pałacem, budynkami wojskowymi , cerkwią i zabudowaniami gospodarczymi. Całość otaczały mocne fortyfikacje o długości 44 m, szerokości 25 m, wysokości do 4 m i grubości do 2 m. Twierdza została zdobyta podczas tureckiej okupacji w 1478 r. i mimo licznych prób odbicia jej przez wojska Czarnogóry, pod władzą Otomanów została do 1878 r. Dzisiaj drogę do twierdzy można pokonać tylko kiedy stan wody jest niski lub korzystając z lokalnych łodzi.

Vranjina
Przy samej drodze 2 km od Jeziora Szkoderskiego w kierunku Podgoricy po prawej stronie na wysepce połączonej mostem z lądem, leży niepozorna rybacka wioska Vranjina z interesującą historią. W XV wieku tutejszy XIII-wieczny monastyr św.Mikołaja stanowił siedzibę metropolity państwa Zeta. W 1843 monastyr został zniszczony przez Turków, a w 1886 r. odrestaurował go król Mikołaj. Córki króla Mikołaja w tutejszym pałacu lubiły spędzać swoje wakacje. Dzisiaj w klasztornej cerkwi można podziwiać piękne malowidła ścienne.

Park Narodowy Durmitor
Durmitor to jednocześnie nazwa największego masywu górskiego jak i Parku Narodowego w Czarnogórze. Podejrzewa się, że nazwa pochodzi od celtyckiego wyrażenia „dru mi tore” co znaczy „góra pełna wody”. Park Narodowy znajduje się w centralnej części kraju, a jego najwyższym szczytem jest Bobotov kuk (2.523 m n.p.m.). Powierzchnia wynosi 39 000 ha, na listę parków został wpisany w 1952 roku. Na obszarze Durmitoru znajduje się również największy w Europie kanion rzeki Tara.
Średnia wysokość wzniesień w Parku Narodowym wynosi 1500 metrów, znajduje się tutaj 48 szczytów, które przekraczają wysokość 2000 metrów. Wiele z nich przedzielonych jest głębokimi ścianami kanionu. Na terenie Durmitoru znajduje się 18 jezior polodowcowych, nazywanych „górskimi oczkami”.Największym i najbardziej atrakcyjnym jest Czarne Jezioro. Przepiękne krajobrazy oraz naturalne warunki dały możliwość stworzenia największego w Czarnogórze centrum sportów zimowych w miejscowości Żabljak.
Durmitor może się również pochwalić przebogatą florą oraz fauną. Doliczono się tutaj ponad 1400 gatunków roślin, które przedstawiają wyjątkową koncentrację endemicznych rodzajów. W związku z tym park ten jest ulubionym miejscem biologów jak i miłośników przyrody.
Oprócz obiektów przyrodniczych Park Narodowy Durmitor posiada dużą liczbę historycznych obiektów, takich jak stare mosty (najsłynniejszy most na Tarze), klasztory oraz pozostałości średniowiecznych twierdz. Piękno przyrody oraz zabytki stworzone przez człowieka zostały docenione przez światową organizację dziedzictwa kulturowego i w 1980 roku Durmitor został wpisany na listę UNESCO. Trzy lata wcześniej park został również objęty światowym programem ochrony rezerwatów biosfery.
Kanion Tary jest wyjątkowym dziełem natury na skalę światową. Jest to najgłębszy kanion starego kontynentu (średnia wysokość ścian kanionu to 1000m, natomiast w najgłębszym miejscu osiąga nawet 1300m), a trzeci na świecie, po Kanionie Colca w Peru oraz Wielkim Kanionie Colorado. Został on wyżłobiony przez wody rzeki Tara, która jest najdłuższą rzeką w Czarnogórze – 150km. Na terenie Narodowego Parku Durmitor średni jej spad to 3,6 m/km, dzięki czemu na wiosnę i przez całe lato odbywają się tutaj spływy kajakowe czy też rafting.

Park Narodowy Lovćen
Park Narodowy Lovćen znajduje się w północno-zachodniej części Czarnogóry. Obejmuje on najwyższą część górskiego masywu o tej samej nazwie. Jego powierzchnia wynosi 6.220 hektarów, natomiast parkiem narodowym został ogłoszony w 1952 roku.
Na tak relatywnie małej powierzchni można odnaleźć wiele gatunków flory i fauny. Roślinność rozwija się tutaj w niespotykany sposób, zawdzięcza to klimatowi, a dokładniej mówiąc mieszaniu się 2 stref pogodowych; górskiej oraz powietrza napływającego znad morza. Park Narodowy Lovćen ma wyżynny krajobraz; najwyższymi szczytami są Štirovnik (1749 m n.p.m.) oraz Jezerski vrh (1660 m n.p.m.), w okolicach którego znajduje się przepiękne jezioro. Ten drugi nazywany jest często Olimpem, ponieważ dla Czarngórców pełni rolę świętej góry, na szczycie której znajduje się mauzoleum najsłynniejszego władyki Petra II Petrovića Njegosza.
Oprócz przyrody, specyficzne są również okoliczne wioski – tylko na terenie Lovćen-a można podziwiać malutkie chatki, które zostały całkowicie skonstruowane z kamienia, materiału budulcowego ogólnie tam dostępnego. Mieszkańcy tych terenów produkują najsłynniejszą czarnogórską szynkę – Njeguški pršut oraz krowie sery.

Cetinje
Początki dzisiejszego miasta Cetinje związane są z władcą Zety Ivanem Crnojevićem. W drugiej połowie XV wieku, po przegranych bitwach z Turkami i utratą terenów wraz ze starą stolicą państwa Żabljakiem, Crnojević został zmuszony do znalezienia odpowiedniego miejsca dla swojego dworu. Wybrał on górzysty teren w masywie Lovćen – niedostępny dla wojsk otomańskich, co miało mu zapewnić spokój i schronienie. W 1482 roku wybudował skromny pałac oraz klasztor Bogurodzicy, a miejscowość nazwał Cetinje, od nazwy małej rzeki, która tam przepływała. Monastyr w późniejszym czasie stał się siedzibą metropolii Zetskiej.
Ciągłe walki z Turkami doprowadziły do trwającej dwa wieki stagnacji w rozwoju miasta. Jak się okazało, ulokowanie nowej stolicy w górach nie do końca dało schronienie przed armią otomańską – Cetinje wielokrotnie było przez nich zdobywane, grabione i palone. Najtragiczniejszy w skutkach pożar miał miejsce w 1692 roku, kiedy to Turcy zniszczyli zbudowany przez Crnojevića klasztor.
Dopiero kiedy na tronie władyków czarnogórskich zasiadł ród Petrovićów, miasto zaczęło się rozrastać. Pierwszy z władców, Danilo, na miejscu starego dworu Crnjanskiego wybudował słynny monastyr. Jednakże największe zmiany zaszły w czasach najwybitniejszego z nich – Petra Petrovicia Njegosza. Zostało wtedy wzniesionych wiele nowych budynków, a wśród nich słynna Biljarda z 1838 roku.
Po odzyskaniu niepodległości (rok 1878) Cetinje przeobraziło się w małą metropolię. Nowy władca, późniejszy car Mikołaj I, zlecił konstrukcję nowego dworu (dzisiaj muzeum), pierwszego w mieście szpitala, hotelu oraz – w momencie kiedy inne mocarstwa uznały istnienie nowego państwa Czarnogóry – kilkunastu ambasad. Wybudowane na bardzo małej przestrzeni, w niedalekiej odległości jedna od drugiej, a jednocześnie każda w innym stylu architektonicznym tworzą unikalny charakter dzisiejszego miasta.
Po I wojnie światowej, kiedy Czarnogóra weszła w skład nowego państwa – Królestwa SHS, Cetinje straciło rangę stolicy i nie rozwijało się już tak szybko jak to miało miejsce na przełomie wieków. Jeszcze gorszymi dla miasta okazały się wydarzenia po II wojnie światowej kiedy, w dopiero co wyzwolonej Czarnogórze, nową stolicą została dzisiejsza Podgorica (wtedy Titograd). Duża liczba osób opuściła Cetinje w poszukiwaniu pracy i lepszych warunków do życia.
W ostatnich latach miasto zaczęło ponownie rozkwitać – władze Czarnogóry nadały Cetinju status stolicy (Podgorica jest wyłącznie stolicą administracyjną). Również coraz więcej turystów przyjeżdża do tej uroczej miejscowości, aby podziwiać przepiękne zabytki – Monastyr, Nowy Dwór oraz Biljardę. Miłośnicy sztuki znajdą tutaj dużą liczbę muzeów i galerii, wśród których należy wymienić przede wszystkim; Muzeum Historyczne, Muzeum Etnograficzne, Państwowe Muzeum Czarnogóry, czy wspomniane już wcześniej Muzeum Njegosza.

Monastyr Ostrog – miejsce cudów
Klasztor Ostrog jest chyba jedynym kulturalno-historycznym i jednocześnie religijnym zabytkiem w Czarnogórze, który znają nie tylko chrześcijanie ale również wyznawcy islamu. Jest to miejsce, które rocznie odwiedza ponad milion osób – zarówno wiernych jak i turystów. Celem pielgrzymów wyznania prawosławnego, katolickiego jak i islamu jest nawiedzenie relikwii założyciela tego monastyru – św. Vasilije Ostroškog.
Według podań, Święty przybył na tereny Czarnogóry w drugiej połowie XVII wieku, uciekając przed Turkami z miejscowości Trebinje (dzisiejsza Bośnia). Wraz z innymi mnichami postanowił wybudować w niedostępnym dla wrogów miejscu nowy klasztor. Wybrał masyw górski tzw. Ostroških greda i w 1666 roku na wysokości 960 m n.p.m. uroczyście otworzył górny monastyr. Dzisiaj można zwiedzać również nowszy, dolny klasztor pw. Św. Trójcy, który został wybudowany w 1824 roku i znajduje się na wysokości 630 m n.p.m. Obok niego znajduje się również konak z 1742 roku.
Kult Vasilije rozpoczął się już siedem lat po śmierci założyciela klasztoru, kiedy wierni znaleźli ciało Świętego w nienaruszonym stanie. Sarkofag wraz z relikwiami został umieszczony w specjalnie wybudowanej kaplicy górnego klasztoru (cerkiew Vavedenja Bogorodice). W dniu dzisiejszym wierni składają swoje prośby i podziękowania za cuda, które miały miejsce dzięki wstawiennictwu św. Vasilija Ostroškog.

Monastyr Morača
Jest jednym z najbardziej monumentalnych, prawosławnych pomników Czarnogóry z okresu średniowiecza. Został on ufundowany w 1252 roku przez Stefana, syna króla Vukana i jednocześnie wnuka Nemanji, o czym informuje napis nad drzwiami na wysokości zachodniego portalu. Monastyr położony jest w przepięknej okolicy; na prawym brzegu rzeki Morača, w najszerszej części kanionu o tej samej nazwie.
Kompleks klasztorny składa się z głównej cerkwi Zaśnięcia Bogurodzicy, małego kościoła św. Mikołaja oraz zabudowań tzw. konaku (miejsce, gdzie na co dzień żyją zakonnicy). Cały monastyr jest otoczony wysokim murem, przez który do wnętrz prowadzą dwie bramy.
Główna cerkiew jest świątynią jednonawową, wybudowana w stylu raškim z okrągłą absydą oraz wysoką kopułą i w odróżnieniu od innych cerkwi na wybrzeżu kraju, jej ściany sąotynkowane. Portal nad drzwiami, przez które wchodzi się do świątyni został zaprojektowany w stylu romańskim.
Poza architekturą, bardzo ważną i interesującą cechą monastyru są freski, które pochodzą z XIII wieku i uważane są za arcydzieło szkoły raskiej. 11 monumentalnych kompozycji przedstawia życie proroka Eliasza. Do dnia dzisiejszego zachowała się tylko niewielka część fresków, ponieważ większość z nich zniszczona została przez armię turecką, która w pierwszej połowie XVI wieku zrabowała monastyr.
Według informacji klasztor został spalony w 1505 roku i najprawdopodobniej był opuszczony aż do roku 1565 roku (lub nawet do 1570 roku), kiedy to został odbudowany przez igumanów Tome i Vukića Vučetića. Zdobienie świątyni trwało do końca XVI i początku XVII wieku. W monastyrze Morača doszło do wielu ważnych wydarzeń w kościele prawosławnym. W 1608 roku za sprawą patriarcha Jovana odbył się tutaj sobór cerkwi serbskiej.
Ostatni napad Turków na klasztor miał miejsce 11 czerwca 1877 roku, kiedy to igumen Mitrofan ban osobiście prowadził batalion, który bronił murów monastyru. Dzisiejszy wygląd klasztoru pochodzi z 1935 roku kiedy dokonano ostatnich ważnych zmian architektonicznych.